Planując wystawę „Abakanowicz. Konfrontacje”, długo się zastanawialiśmy, jak powinien wyglądać katalog. Książek prezentujących prace artystki ukazały się setki. Czy warto więc pokazywać kolejny raz to samo? Czy o Abakanowicz nie powiedziano już wszystkiego? Czy da się o niej pisać inaczej niż dotychczas? Postanowiliśmy spróbować.

Teksty, które ostatecznie zamieściliśmy w książce, stanowią odzwierciedlenie sposobu myślenia o pracach Abakanowicz, jaki prezentujemy na zamkowej ekspozycji. Opowiada o tym w bardzo osobistym artykule Mariusz Klarecki, kurator wystawy:

„Odczuwanie sztuki Magdaleny Abakanowicz – pisze – wywołuje zadumę nad człowiekiem, jego rolą w przemijaniu i kształtowaniu egzystencji na ziemi. Nad jego nierozerwalnym związkiem z naturą, a jednocześnie sprawczą mocą w kształtowaniu cudu, jakim jest życie”.

Poetycki esej Marty Kowalewskiej „Poza tłumem” wskazuje z kolei na jedną z najbardziej charakterystycznych cech artystki – samotność, tak blisko związaną z niepewnością i zwątpieniem:

„Samotność w postawie Magdaleny Abakanowicz ma szczególny odcień. Jej początki tkwią w dzieciństwie, ale artystka jako dojrzała osoba wybrała tę drogę świadomie i konsekwentnie nią podążała”.

Taka postawa to nic innego jak „tropienie tajemnicy życia”, o którym pisze Katarzyna Chrudzimska-Uhera w tekście pod takim właśnie tytułem. Opowiadając o monumentalnych realizacjach plenerowych Abakanowicz, autorka wskazuje na ich kontekst osobisty:

„Sztuka Magdaleny Abakanowicz jest zarazem uniwersalna i bardzo osobista. Jest zapisem przeżyć autorki i oferuje przestrzeń dla indywidualnego doświadczenia każdego widza. To twórczość, która szanuje kontekst otoczenia, a jednocześnie kreuje własny obszar kontemplacji i misterium”.

Prezentacja nowoczesnych rzeźb w klasycznym wnętrzu nie jest pomysłem całkowicie nowym. Wcześniejsze projekty i konteksty przedstawia Magdalena Białonowska, redaktor naukowy katalogu. Wspominając o „Interwencjach” w Muzeum Narodowym w Warszawie czy pracach Jeffa Koonsa w Wersalu, zaznacza:

„Poprzez wystawę można budować nowe znaczenia, odczytywać na nowo dzieła i ich otoczenie, a w szerszym kontekście kwestionować kanon historii sztuki i samą historię sztuki”. Właśnie na takie działanie zdecydowali się kuratorzy ekspozycji „Abakanowicz. Konfrontacje”, umieszczając takie dzieła, jak „Tłum” czy „Plecy”, w zamkowych przestrzeniach.

Zależało nam na tym, by w katalogu pokazać znane dzieła Magdaleny Abakanowicz w zupełnie nowym kontekście. Fotografie do tekstu kuratorskiego robiliśmy zatem bezpośrednio w zabytkowych wnętrzach Biblioteki Królewskiej, w miejscu, które nie tylko stanowi tło dla rzeźb artystki, ale także zmienia ich wymowę. Kontrast dawnej i nowej sztuki znajduje odzwierciedlenie w szacie graficznej książki. Layout zaprojektowany przez znakomitego grafika Sławomira Krajewskiego jest zarazem klasyczny i nowoczesny. Posługuje się światłem, pustką, niedopowiedzeniem, konturem, cieniem, unika oczywistości i jednoznacznych rozwiązań.

„Bywa tak, że idea nowej ekspozycji – pisze we wstępie Wojciech Fałkowski, dyrektor Zamku Królewskiego w Warszawie – wynika ze zderzenia dwóch różnych materii wymyślonych lub tylko przeczuwanych, dwóch przeciwstawnych porządków zestawionych razem i tworzących zagadkowy paradoks, z istnienia odmiennych wrażliwości. Taki właśnie był początek prac nad niezwykłą wystawą dzieł Magdaleny Abakanowicz”.

Książka, która się wkrótce ukaże, to znacznie więcej niż publikacja o Abakanowicz. To konfrontacje. „Abakanowicz. Konfrontacje”.